POST. MIKROBIOL.,
2009, 48, 1, 3-6
http://www.pm.microbiology.pl

 

 

Wspomnienie o profesorze
Lesławie Arnoldzie Jakubie Badurze
(7.04.1925 - 21.12.2008)

   21-go grudnia zmarł prof. zw. dr hab. Lesław Badura. Profesor był naszym najlepszym przyjacielem, wybitnym naukowcem, doradcą i wspaniałym nauczycielem akademickim. Opiekował się młodymi pracownikami naukowymi oraz był wielkim przyjacielem młodzieży i studentów. Był cenionym i szanowanym przez społeczność akademicką pracownikiem naukowym, człowiekiem o wielkiej wiedzy, szlachetności i kulturze osobistej, niezwykle prawym i życzliwym, wielkim autorytetem naukowym i moralnym. Profesor wykształcił kilka pokoleń polskich mikrobiologów oraz niestrudzenie wprowadzał tę dziedzinę wiedzy na arenę międzynarodową. Aktywnie uczestniczył w organizacji pracy naukowej, był członkiem wielu krajowych i zagranicznych towarzystw, komisji, redakcji i komitetów naukowych. Był twórca polskiej szkoły w zakresie ekologii i fizjologii drobnoustrojów, ochrony środowiska i ekotoksykologii.
   Lesław Arnold, Jakub trojga imion urodził się 7 kwietnia 1925 roku w Trzebini. W latach 1931-1937 uczęszczał do szkoły powszechnej w Trzebini, a w latach 1937-1939, do Państwowego Gimnazjum i Liceum w Chrzanowie. W okresie okupacji pracował (1940-1943), jako technik dentystyczny w Trzebini oraz Sanatorium Przeciwgruźliczym w Bystrej Śląskiej k. Bielska-Białej.
   Po wyzwoleniu w latach 1945-1947 kontynuuje naukę, początkowo w gimnazjum ogólnokształcącym dla dorosłych w Bytomiu, następnie po zdaniu małej matury, w liceum dla dorosłych, gdzie uzyskuje świadectwo dojrzałości (1947). Po uzyskaniu matury podejmuje w tym samym roku studia na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. W roku 1950 uzyskuje z wynikiem bardzo dobrym stopień magistra filozofii (20.12.1950) z zakresu biologii ogólnej (grupa fizjologii roślin). W okresie studiów, pracuje zarobkowo: w latach (1948-1949) uczy matematyki w Niższym Seminarium Duchownym prowadzonym przez O.O. Salezjanów w Dobroszycach. W roku akademickim 1949/50 otrzymuje stypendium Ministra Oświaty. Tuż przed ukończeniem studiów podejmuje, pracę na etacie zastępcy asystenta (01.08.1950) w Katedrze Fizjologii Roślin, kierowanej przez jednego z najwybitniejszych mikrobiologów Polski, światowej sławy uczoną prof. zw. dr Helenę Krzemieniewską. Dyrektorem Instytutu Botaniki w skład którego wchodziła Katedra prof. Krzemieniewskiej, był wybitny botanik, współtwórca i pierwszy rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. zw. dr hab. Stanisław Kulczyński - wiceprezes PAN. Pod kierunkiem Pani Profesor przygotowuje pracę magisterską na temat „Mikroelementy w życiu roślin". Po ukończeniu w grudniu 1950 roku studiów, z dyplomem magistra filozofii awansuje na stanowisko asystenta, a od października 1951 roku na stanowisko st. asystenta.
    W pierwszych latach pracy prowadził badania nad zjawiskiem ryzosfery. W związku z tym odbywa krótki staż naukowy w Zakładzie Mikrobiologii IUNG w Puławach u prof. zw. dr hab. członka rzeczywistego PAN Jadwigi Ziemięckiej. Nawiązuje także współpracę z jednym z najwybitniejszych polskich mikologów prof. dr hab. Tadeuszem Dominikiem późniejszym recenzentem jego rozprawy habilitacyjnej. W dalszej kolejności z inspiracji prof. Krzemieniewskiej podejmuje badania nad występowaniem grzybów mikroskopijnych w glebach leśnych. Pierwsze prace z tego cyklu wykonane na glebach rezerwatu bukowego w Miszkowicach, publikuje wraz z prof. H. Krzemieniowską. Dwie prace ukazują się drukiem w roku 1954 w Acta Soc. Botan. Polon. Prowadzi nadal badania mikologiczne, nad występowaniem grzybów glebowych i ich powiązaniu z szatą roślinną w różnych rezerwatach leśnych. Prowadził także doświadczenia z zakresu fizjologii roślin, ale już pod nowym kierownictwem Katedry prof. dr hab. Stefanem Gumińskim. Między innymi stara się określić wpływ związków próchniczych na wzrost roślin. Prace z tej dziedziny publikuje wraz z profesorem Gumińskim w latach 1958-1964.
   W roku 1959 kończy rozprawę na temat „Badania nad mikoflorą ściółki i gleby lasu szpilkowego ze zbocza Raduni". Praca ta stanowiła podstawę do uzyskania stopnia naukowego dr n. przyrodniczych z zakresu mikrobiologii na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego (17.12.1959). Promotorem przewodu doktorskiego był prof. zw. dr hab. późniejszy członek rzeczywisty PAN Władysław Kunicki-Goldfinger, ówczesny kierownik Katedry Mikrobiologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Rozprawa ta została opublikowana w roku 1960 w Acta Microbiologica Polonica. W kilka miesięcy później otrzymuje stypendium naukowe z Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego i wyjeżdża na staż naukowy do Włoch (01.03.1960-15.09.1960), gdzie w Instituto et Orto Botanico dell Universita di Torino, pod kierunkiem prof. dr Beniamino Peyronel'a studiuje mikologię. W ramach studiów kontynuuje badania nad określeniem związku pomiędzy mikoflorą, a szatą roślinną. Wyniki tych badań zawarte w dwóch rozprawach ukazują się drukiem w roku 1963 w czasopiśmie włoskim ,Allionia" (9: 65-74 i 9: 175-186).
    Po powrocie do kraju prowadzi dalsze badania ekologiczno-mikologiczne nad występowaniem określonych grup grzybów w różnych zespołach roślinnych, szuka powiązań między szatą roślinną, zespołami leśnymi, a „zespołami" mikroskopijnych grzybów glebowych. Równocześnie podejmuje badania fizjologiczne nad wyjaśnieniem mechanizmu oddziaływania związków huminowych na drożdże i przebieg ich beztlenowego oddychania. Całokształt pracy naukowej oraz rozprawa habilitacyjna na temat „O mechanizmie „stymulującego" wpływu humianu sodu na proces fermentacji alkoholowej i rozmnażanie drożdży" zamieszczone w Acta Soc. Botan. Polon. stanowiły podstawę do wszczęcia postępowania habilitacyjnego. W roku 1965 po złożeniu przed Radą Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego wymaganego przepisami kolokwium oraz wykładu habilitacyjnego na temat „Fizjologia mikoryzy" uzyskuje (4.11.1965) stopień naukowy docenta nauk przyrodniczych w zakresie fizjologii roślin. Po zatwierdzeniu stopnia naukowego (26.01.1966) przez Komisję Centralną otrzymuje etat docenta w Katedrze Ekologii i Geografii Roślin kierowanej przez prof. dr hab. Stefana Macko (31.05.1966). W roku 1968 po śmierci prof. S. Macko zostaje powołany na stanowisko kierownika Katedry Ekologii i Geografii Roślin (01.03.1968). Rok później po pewnych reorganizacjach Instytutu Botaniki pełniąc już funkcje kierownika Zakładu Ekologii i Geografii Roślin obejmuje stanowisko dyrektora Instytutu Botaniki i Biochemii, którą to funkcję pełnił do roku 1971.
   W październiku 1975 r. otrzymuje etat profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach i obejmuje kierownictwo Zakładu Mikrobiologii w Instytucie Biologii Molekularnej, na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska UŚ. Tytuł naukowy profesora zwyczajnego uzyskał 16.11.1984. W ramach działalności naukowej w Uniwersytecie Śląskim prowadzi wraz z zespołem badania nad wyjaśnieniem mechanizmów oddziaływań metali ciężkich głównie pochodzących z emisji przemysłowych, na mikroorganizmy glebowe i na pełnione przez nie funkcje. Problematyka badawcza Katedry koncentruje się wokół zagadnień związanych z próbą wyjaśnienia udziału mikroorganizmów w funkcjonowaniu ekosystemów leśnych w regionach uprzemysłowionych. Prace te były zawsze centralnie koordynowane i finansowane przez:

  • Instytut Badawczy Leśnictwa (1973-1975),
  • Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN (1976-1980),
  • Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w ramach koordynacji problemów mikrobiologicznych przez Uniwersytet Łódzki (1981-1990) oraz
  • Ministerstwo Edukacji Narodowej, w ramach badań statutowych i własnych.

   Wyniki badań Katedry były publikowane w czasopismach krajowych i referowane na kongresach ogólnopolskich i europejskich. Wiele wyników badań stanowiło podstawy do uzyskiwania tytułów magistra biologii, łącznie ponad 200. Był promotorem trzynastu prac doktorskich, a pięciu jego wychowanków uzyskało stopień doktora habilitowanego (dr J. Pacha, dr J. Szulicka, dr J. Kozdrój, dr P. Krupa oraz dr Z. Piotrowska-Seget). W latach 1973-1981 pełnił funkcje kierownika Zakładu Mikrobiologii, a od 1981 r. kierownika Katedry Mikrobiologii. W tym też czasie przyjmuje szereg obowiązków administracyjnych:

  • prodziekana d.s. studenckich (1975-1978),
  • dyrektora Instytutu Biologii Molekularnej (1978-1979),
  • dziekana Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŚ (przez dwie kadencje 1984-1990).

   Aktywnie uczestniczył, w pracach różnych komitetów i komisji naukowych PAN:

  • Komitetu Mikrobiologii (od roku 1975-1989),
  • Komitetu Gleboznawstwa i Chemii Rolnej (1987-1989, 1993-1996),
  • Komitetu Naukowego d.s. Badań Nad Globalnymi Zmianami Przyrodniczego Środowiska przy Prezydium PAN (1987-1990),
  • Komitetu Inżynierii Środowiska (1991-1993),
  • Komisji Ochrony Środowiska i Utylizacji Odpadów przy Oddziale Katowickim PAN (od roku 1975), przez dwie kadencję przewodniczył tej Komisji (1988-1999).

   W latach 1981-1985 był członkiem Zespołu Koordynacyjnego Problemu Międzyresortowego MR.II.17, I stopnia „Aktywność drobnoustrojów oraz ich wykorzystywanie i zwalczanie", oraz Zespołu koordynacyjnego stopnia II IPIŚ PAN, grupy tematycznej 02 „Ochrona Powietrza i Wód". Uczestniczył w obradach kilku Rad Wydawniczych:

  • Rady Wydawniczej miesięcznika Aura (od 1988 do chwili śmierci),
  • przewodniczy kolegium redakcyjnemu „Fundacji Ekologicznej Silesia" (1991-1998),
  • był członkiem Komitetu Redakcyjnego Biuletynu Komitetu Inżynierii Środowiska PAN (1891-1993),
  • w roku 1996 został powołany na członka Rady Naukowej Instytutu Ekologii PAN w Dziekanowie koło Warszawy (1996-1998) oraz ponownie wybrany na lata 1999-2002.

   Nadto w latach 1984-1990 brał udział w pracach Komisji Nagród Ministra Edukacji Narodowej. Od roku 2003 był członkiem Społecznego Komitetu Budowy Pomnika gen. Jerzego Ziętka. W okresie III kadencji Sejmu RP był także doradcą do spraw ochrony środowiska przy Komisji Sejmowej Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych. Był także organizatorem i współorganizatorem kilku międzynarodowych i krajowych konferencji naukowych. W latach 1996-1997, 1997-1998 oraz od roku 1999 do 2005 był członkiem Komitetu Naukowego Krajowego Kongresu Ekologicznego „Eko-Med" w Tarnowie. Od wielu lat był członkiem licznych towarzystw naukowych w kraju i zagranicą:

  • Polskiego Towarzystwa Botanicznego (od 1950 r.),
  • Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego (od 1953 r.),
  • Polskiego Towarzystwa Biochemicznego (od 1959 r.),
  • Polskiego Towarzystwa Gleboznawstwa (od 1967 r.) z ramienia Zarządu Głównego pełnił funkcję (do 1996) przewodniczącego Komisji Biologii Gleby,
  • Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (od 1983 r.),
  • członkiem stałym Europejskiej Akademii na Śląsku i pełnił obowiązki wiceprzewodniczącego (1991-1997), a od 1997 był członkiem zarządu,
  • członkiem rzeczywistym Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki (od 1989),
  • od 1998 był Honorowym członkiem Towarzystwa na Rzecz Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego,
  • od roku 1999 był członkiem Zarządu Fundacji Nagród i Wyróżnień im. Bohaterów Wieży Spadochronowej w Katowicach,
  • był także członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Ekotoksykologicznego „Secotox" (International Society of Ecotoxycology and Emdronmental Safety (od 1991),
  • członkiem międzynarodowego towarzystwa - Society for Research on Emdronment and Health (1991),
  • 8.02.1994 został powołany na członka korespondenta Europejskiej Akademii Ekologicznej (Europai-sche Akademie fur Umweltfragen) z siedzibą w Tybindze,
  • w grudniu 1995 zostaje zwyczajnym członkiem Nowojorskiej Akademii Nauk (Active member of New York Academy of Science).

   Za osiągnięcia naukowe i dydaktyczno-organizacyjne był wyróżniany:

  • indywidualną i zespołową, naukową Nagrodą Ministra II stopnia,
  • wieloma Nagrodami Rektora I i II stopnia
  • nagrodami pieniężnymi Ministra Edukacji Narodowej (1989, 1990)
  • za całokształt działalności społecznej „Za szczególne zasługi dla środowiska przyrodniczego w woj. katowickim" otrzymał Nagrodę I stopnia z Fundacji Ekologicznej „Silesia" i Trybuny Śląskiej (1994)
  • był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (25.09.1973)
  • krzyżem Kawalerskim (15.09.1977)
  • został wyróżniony tytułem honorowym Zasłużony Nauczyciel PRL (30. 08. 1989),
  • odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (25.09.1995)
  • otrzymał liczne medale tj. Medal Komisji Edukacji Narodowej (23.09.1976), Medal 40-lecia PRL (22.07.1984). Brązowy Medal Za Zasługi dla Obronności Kraju (25.09.1989). Przyznano mu także - Złotą Odznakę ZNP (10.11.1969), Złotą Odznakę Uniwersytetu Wrocławskiego (06.06.1972), Złotą Odznakę Uniwersytetu Śląskiego (22.04.1986). Otrzymywał nadto pamiątkowe medale: „Wyróżniony za Naukę i Pracę Społeczną", za współorganizację „III Kongresu Uczonych Polskiego Pochodzenia" (16-29.07.1989) oraz Uniwersytetu Śląskiego,
  • w roku 1980 został włączony do Galerii Przodujących Pracowników i Studentów Uniwersytetu Śląskiego za osiągnięcia naukowo-dydaktyczne,
  • w roku 1998 otrzymał Dyplom Honorowy z Fundacji Nagród i Wyróżnień im. Bohaterów Wieży Spadochronowej w Katowicach za aktywną działalność oraz został uhonorowany „Brązowym Medalem Bohaterskim Harcerzom".

   W roku 1998 otrzymał także Dyplom za aktywny udział w propagacji Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego. W dniu 08.01.2005 r. z rąk Rektora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie otrzymał zaszczytny tytuł Honorowego Profesora UW-M. Z dniem 1.10.1995 formalnie, po osiągnięciu 70 lat przeszedł na emeryturę. Jednakże ówczesny Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Maksymilian Pazdan na wniosek Rady Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska przyznaje mu etat kontraktowego profesora zwyczajnego na którym pracował w latach 1995-2002. W roku akademicki 1998/1999 był wykładowcą w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie. Ponadto prowadził od 2003 r. wykłady z zakresu ekologii mikroorganizmów na międzyuczelnianym studium doktoranckim przy Główny Instytucie Górnictwa w Katowicach. Od roku 2005 prowadził także wykłady z zakresu biologii ogólnej oraz mikrobiologii w Krakowskiej Szkole Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie.
   W swym bogatym, imponującym i liczącym się dorobku naukowym posiada ogółem opublikowanych ponad 270 publikacji, artykułów i rozpraw. Powyższe prace ukazywały się w języku polskim, niemieckim, włoskim i angielskim w czasopismach naukowych krajowych i zagranicznych o dużym zasięgu międzynarodowym. Przygotował 4 skrypty dla studentów i 20 artykułów okolicznościowych. Opracował wiele ekspertyz dla gospodarki narodowej i raportów z badań węzłowych, własnych i zlecanych przez różne instytucje. Uczestniczył w ponad 200 konferencjach krajowych i zagranicznych, gdzie wygłaszane przez niego referaty cieszyły się zawsze dużą popularnością i wnosiły do wiedzy mikrobiologicznych wiele nowości, a podejmowane tematy wywoływały zawsze sporą dyskusję, którą niejednokrotnie sam celowo prowokował i z chęcią podejmował. Był wielokrotnie zapraszany z referatami na liczne krajowe seminaria, sympozja, zjazdy i konferencje. W okresie pracy na obu uczelniach opracował dziesiątki recenzji i opinii dla: Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej (10), Rad Wydziałów i Instytutów PAN (35), Ministerstwa Edukacji Narodowe (40), KBN-u (110), Koordynatorów Problemów Węzłowych i Resortowych (70), Wydawnictw (170) oraz różnych innych.
   Posłannictwo uczonego prof. Lesław Badura rozumiał w jak najszerszym słowa tego znaczeniu. Uważał, że naukowiec powinien zajmować się nie tylko pracą badawczą, lecz także organizacją nauki i jej upowszechnianiem. Takie też posłannictwo realizował w całym swoim życiu. Profesor Lesław A. J. Badura pozostanie w naszej pamięci jako wybitny uczony, wielki pedagog, społecznik, gorący patriota i szlachetny człowiek oraz wspaniały kolega i przyjaciel.
 

Prof. zw. dr hab. Wiesław Barabasz 

 


pobierz dokument w formacie pdf


zainstaluj AcrobatReader

 

 


Z Państwa uwagami i opiniami zapozna się webmaster