|
Prof. dr
hab. Krystyna Kotełko
urodziła w
Grodzisku Mazowieckim w 1920 r. Ukończyła
Gimnazjum im. Marii Konopnickiej, uzyskując
w 1938 r. świadectwo dojrzałości. W tym samym roku rozpoczęła
studia na Uniwersytecie Warszawskim
na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym.
Studia te przerwał wybuch II Wojny Światowej. Podczas wojny
pracowała jako laborantka w Miejskim Zakładzie Higieny w Warszawie, gdzie pod
kierunkiem prof. Aleksandra Ławrynowicza
w praktyce laboratoryjnej poznawała mikrobiologię. Brała udział
w ruchu oporu, najpierw w Szarych Szeregach, a następnie w Sanitariacie Warszawskiego Kedywu, podczas Powstania
Warszawskiego - na Woli. Po upadku powstania
prowadziła laboratorium szpitalne.
W kwietniu 1945 r. przyjechała do Łodzi,
rozpoczynając drugi rok studiów na powstającym
Uniwersytecie Łódzkim. Tytuł magistra filozofii w zakresie
mikrobiologii uzyskała w 1947 r. Po studiach
podjęła pracę w Państwowym Zakładzie Higieny w Łodzi, gdzie kierowała Pracownią Zakażeń
Jelitowych. Stopień naukowy doktora filozofii uzyskała w 1951 r.
Na podstawie rozprawy pt. „Klasyfikacja
serologiczna paciorkowców hemolizujących wyhodowanych z przypadków
płonicy". W 1952 r. rozpoczęła pracę w
Uniwersytecie Łódzkim w ówczesnym Zakładzie
Bakteriologii (późniejszym Instytucie Mikrobiologii), kierowanym
przez prof. dr hab.
Bernarda Zabłockiego.
Stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskała w UŁ
w 1961 r. na podstawie rozprawy pt. „Chemiczne podstawy swoistości
serologicznej antygenów O rodzaju Salmonella". W 1969
r. nadano Jej tytuł profesora
nadzwyczajnego, a w 1976 r. - profesora zwyczajnego.
W pierwszych latach swojej pracy w Zakładzie
Bakteriologii UŁ uczestniczyła w badaniach naukowych paciorkowców,
gronkowców i pałeczek czerwonki prowadzonych pod kierunkiem prof. B. Zabłockiego.
Później skoncentrowała swoją uwagę na budowie i funkcji wybranych antygenów
powierzchniowych bakterii.
Podjęła też badania bakteryjnych form L Proteus.
Największym osiągnięciem naukowym Zmarłej było
stworzenie szkoły naukowej
immunochemii antygenów bakterii. Wykorzystując swoje doświadczenia
ze staży naukowych w Instytucie Pasteura w Paryżu i Instytucie
Immunobiologii Maxa
Plancka we Freiburgu (RFN) zapoczątkowała badania struktury
chemicznej i swoistości serologicznej lipopolisacharydu (LPS)
i jego biologicznego znaczenia jako
endotoksyny u bakterii z rodzaju Proteus. Tym badaniom
poświęciła prawie całe
życie naukowe, przyczyniając się do poznania podstaw
molekularnych klasyfikacji
serologicznej tych drobnoustrojów. Osiągnięcia Profesor
Krystyny Kotełko
w tym zakresie miały
także szersze znaczenie, bowiem wraz ze współpracownikami wykazała
po raz pierwszy obecność kwasów uronowych i aminokwasów w LPS
Proteus, a także innych składników dotychczas nie
wykrywanych w tym antygenie powierzchniowym
bakterii. Zapoczątkowała też badania struktury chemicznej i
identyfikacji epitopów (determinant antygenowych) nadających
swoistość serologiczną antygenom O pałeczek Proteus. Cennym
osiągnięciem zespołu, którym kierowała było też otrzymanie mutantów szorstkich (R); analiza LPS tych form
pozwoliła bowiem poznać
dwie pozostałe, obok antygenu O, części LPS - region rdzeniowy i
lipid A - tzw. centrum biologiczne endotoksyny. W zakresie badań
immuno-chemicznych i serologicznych współpracowała z wymienionymi
wyżej ośrodkami zagranicznymi
oraz z Instytutem Badawczym Borstel w Niemczech, Instytutem Higieny
Roberta Kocha w Wernigerode (Niemcy) i Instytutem Chemii
Organicznej Rosyjskiej
Akademii Nauk w Moskwie. Znalazła uznanie w Polsce i za
granicą, czego dowodem
było wielokrotne powierzanie Jej prowadzenia sesji naukowych na konferencjach
krajowych i zagranicznych.
W 1961 prof. K. Kotełko
zorganizowała od podstaw Zakład Mikrobiologii Ogólnej, którym kierowała bez
przerwy do przejścia na emeryturę w roku 1991. Z czasem rozszerzyła jego profil
badawczy o badania czynników chorobotwórczości
bakterii z rodzaju Proteus. W latach 1977-1984 i 1988-1991
była dyrektorem Instytutu
Mikrobiologii. Bogaty i różnorodny dorobek naukowy Zmarłej
obejmuje autorstwo lub współautorstwo
dwóch monografii na temat pałeczek Proteus, 65 prac doświadczalnych,
10 artykułów przeglądowych oraz kilkudziesięciu komunikatów
na zjazdach, konferencjach i sympozjach naukowych. Była też współautorką
trzech cenionych książek -
skryptu „Ćwiczenia z mikrobiologii" oraz podręczników „Mikrobiologia
dla farmaceutów" i „Biologia bakterii".
Profesor Krystyna Kotełko
wypromowała 8 doktorów, opiekowała się 6 habilitantami, czworo Jej uczniów uzyskało
tytuł profesora. Recenzowała 45 prac doktorskich, 27 rozpraw
habilitacyjnych i 23 wnioski o nadanie tytułu profesora. Jako wieloletni członek Centralnej
Komisji ds. Kadr Naukowych opracowała kilkadziesiąt superrecenzji habilitacji i wniosków
profesorskich.
Prof. dr hab. Krystyna Kotełko była bardzo dobrym organizatorem badań
naukowych.
Jej wielką zasługą dla rozwoju mikrobiologii w Polsce było przygotowanie
i kierowanie dwoma ogólnopolskimi programami badawczymi MR 11.17 i
CPBP 04.02, w których uczestniczyły placówki naukowe z większości
uczelni wyższych i instytutów
badawczych w kraju. Te, trwające przez dziesięć lat. wspólne
prace zintegrowały środowisko mikrobiologów, pozwoliły
zintensyfikować badania, skoncentrować uwagę zespołów na
tematach istotnych dla społeczeństwa - zagrożeniu zakażeniami
warunkowo-chorobotwórczymi patogenami, diagnostyce mikrobiologicznej,
praktycznym wykorzystaniu drobnoustrojów w przemyśle i ich
znaczeniu w środowisku naturalnym. Miarą uznania zasług
dla środowiska mikrobiologicznego
w Polsce było powołanie Jej do zespołów redakcyjnych czołowych
polskich czasopism mikrobiologicznych oraz kilku rad naukowych
instytutów badawczych m.in. Instytutu Immunologii i
Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu i Centrum Mikrobiologii
i Wirusologii PAN w Łodzi. Była też członkiem Komitetu
Mikrobiologii PAN i
Przewodniczącą Komisji Immunochemii przy Komitecie Immunologii PAN.
Wybrano Ją na członka honorowego Polskiego Towarzystwa
Mikrobiologów. Została
też wybrana do International Endotoxin Society. Uniwersytet
Łódzki w dowód
uznania osiągnięć, dorobku oraz pozycji w nauce uroczyście
odnowił w 2001 r. prof. K. Kotełko dyplom doktorski, w
50. rocznicę jego otrzymania.
Prof. dr hab. Krystyna
Kotełko
była wzorem profesora uniwersyteckiego, wspaniale łącząc pracę badawczą z dydaktyką.
Była wspaniałym pedagogiem, erudytą, znakomicie potrafiącym zainteresować słuchaczy nawet
najtrudniejszymi tematami. Wykładała lekko, barwnie, piękną
polszczyzną, w prowadzeniu wykładów znajdując wielką
satysfakcję oraz możliwość przekazywania nie tylko swojej wiedzy
i pasji, ale także własnych przemyśleń i doświadczeń
osobistych Przywiązywała
wielką wagę do formy i stylu wygłaszanego wykładu, a także
pisanego artykułu
naukowego. Była niedoścignionym wzorem w tym względzie dla studentów
i młodych pracowników naukowych. Wykształciła ponad stu
magistrów mikrobiologii. Jako wybitnemu pedagogowi
powierzono Jej w latach 1969-1972 funkcję Prorektora
UŁ ds. Dydaktyki, a w latach 1969-1977 przewodnictwo
Ministerialnego Zespołu
Dydaktyczno-Wychowawczego Biologii, w którym wspólnie z
biologami z innych uczelni opracowała, wprowadzony później
w życie jednolity program kształcenia biologów na wyższych
uczelniach w Polsce.
Profesor Krystyna Kotełko
była humanistką. Znała bardzo dobrze historię, znała i ceniła literaturę, kochała sztukę zwłaszcza muzykę
poważną, znała bardzo dobrze języki obce, czytając w
oryginale literaturę francuską i niemiecką. Bardzo dbała
o piękno i bogactwo naszego języka ojczystego, również
naukowego w mikrobiologii,
utrwalając na wykładach, w rozprawach i artykułach
naukowych terminologię
polską, proponując nowe terminy i ich znaczenie. Patriotyzm,
przywiązanie do wolności
i niezależności, zasady tolerancji i poszanowania poglądów
osób drugich - to wartości, którymi się kierowała w swoim życiu,
zyskując uznanie, szacunek
oraz poważanie. Była osobą bez reszty zaangażowaną w
pracę naukową i kształcenie studentów, charakteryzowała
Ją wielka pracowitość, również po przejściu
na emeryturę, dopiero w ostatnich latach zły stan zdrowia
nie pozwolił Jej już
przychodzić do Instytutu, wykazywała jednak dalej szczere
zainteresowanie problemami mikrobiologii.
Profesor Krystyna Kotełko była
odznaczoną m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżami - Kawalerskim i Komandorskim
Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej, a także
wyróżnioną wielokrotnie nagrodami Rektora UŁ, Ministra i Sekretarza Naukowego PAN oraz w 1984 r
Nagrodą Miasta Łodzi.
Prof. dr hab. Krystyna
Kotełko zmarła 14 listopada 2003 r., została pochowana
20 listopada 2003 r. w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Na Dołach
w Łodzi. Pożegnaliśmy Ją z żalem i smutkiem, pełni
uznania dla Jej postawy życiowej, pracowitości, roztropności oraz osiągnięć i doświadczenia,
wdzięczni za wszystko co zrobiła dla środowiska
mikrobiologów w Polsce.
Pozostanie
w naszej wdzięcznej pamięci na zawsze.
Antoni
Różalski, Zygmunt Sidorczyk
|
